گیتارنوازی با چنگ و دندان، یادی از جیمی هندریکس

هنگامی که جیمز مارشال هندریکس، معروف به جیمی هندریکس در روز هجدهم سپتامبر سال ۱۹۷۰، در شرایطی اسف‌انگیز، در سن ۲۷ سالگی در لندن از دنیا رفت، دنیای موسیقی راک یکی از خلاق‌ترین و نوآورترین ستارگانش را از دست داد.



بخش مهمی از زندگی این گیتاریست و خواننده بزرگ به اجرای کنسرت گذشت و کم نیستند کنسرت‌هایی که چون رویدادی تاریخی در ذهن عاشقان راک حک شده‌اند، از جمله اولین کنسرت مهم جیمی هندریکس در آمریکا در چارچوب فستیوال مونتری در تابستان ۱۹۶۷ که در آن هندریکس پس از کنسرت، گیتارش را در برابر ده‌ها هزار تماشاگر به آتش کشید

شاید هم حضور کاملا متفاوت او در صحنه و جذبه خاصش بود که سبب شد، او به الگو و سمبل جنبش هیپی‌های آمریکا در دهه ۱۹۶۰ میلادی بدل شود که هندریکس را نماد اعتراض، شورش و انتقاد به جنگ می‌دانستند.



گیتار تک‌سیمی



عشق و علاقه جیمی هندریکس به موسیقی در همان دوران کودکی شکل گرفت، هنگامی که پدرش گیتاری به او هدید داد، البته اگر بتوان به یک ساز تک‌سیمی گیتارشکل، گیتار گفت.

جیمی هندریکس در سال ۱۹۵۹، در سن هفده سالگی، اولین گیتار برقی‌اش را خرید، سازی که بعدها به جسم و جان این چهره پرآوازه بدل شد.



هندریکس در اوایل دهه شصت میلادی در گروه‌های مختلف فعال در سبک R&B ساز می‌زد و با آهنگسازان و موزیسین‌های معروفی چون لیتل ریچارد و کینگ کورتیس همکاری داشت. البته جای گرفتن در صف دوم صحنه و واگذاشتن شو به هنرمندان دیگر، با ذات و توانایی‌های جیمی هندریکس، همخوانی چندانی نداشت.



او برای کسب تجربیات تازه عازم نیویورک شد و در همانجا بود که با چت چندلر، باسیست گروه معروف Animals آشنا شد. چندلر به او توصیه کرد که به جای ماندن در آمریکا، راهی لندن شود و در پایتخت انگلیس، کار خود را پیش ببرد. و واقعا هم بخت با جیمی هندریکس همراه بود و او توانست در عرض مدتی کوتاه در انگلیس به سر زبان‌ها بیافتد.



گیتار سخن‌ور



اگر چه گیتار برقی، سال‌ها پیش از به شهرت رسیدن جیمی هندریکس وجود داشت، اما بسیاری معتقدند که در دستان هندریکس بود که گیتار برقی زبان باز کرد.



به گفته افشین طهماسبی، گیتاریست گروه راک خاک، «جیمی هندریکس اولین نوازنده‌ای بود که به گیتار برقی شخصیتی تازه داد. تا آن زمان گیتار بیشتر حالت ساز همراه داشت و هندریکس بود که نقش گیتار را برجسته کرد و بعضی‌ها حتی از تولد دوباره گیتار برقی سخن می‌گویند.»

هندریکس که در نواختن گیتار نه تنها از انگشتان بلکه از زبان و دندان خود نیز استفاده می‌کرد، به همراهی میچ میچل که نوازنده درامز بود و نوئل ردینگ، نوازنده گیتار بیس، گروه جیمی هندریکس اکسپرینس را تشکیل داد و از جمله ترانه‌های Hey Joe، Purple Haze وThe Wind Cries Mary را منتشر کرد که همگی در سال ۱۹۶۷ جزو ترانه‌های تاپ تن بریتانیا بودند.



گیتار شعله‌ور



اولین آلبوم جیمی هندریکس که این سه ترانه را در برمی‌گرفت، در سال ۱۹۶۷ تحت عنوان Are You Experienced? منتشر شد. جالب آنکه با وجود این موفقیت، شهرت جیمی هندریکس بلافاصله به زادگا‌ه او آمریکا نرسید و در واقع بعد از کنسرتش در فستیوال مونتری و به آتش کشیدن گیتارش بود که نام او در آمریکا هم سر زبان‌ها افتاد.



حضور جنجالی جیمی هندریکس در فستیوال مونتری سبب شد که آلبوم او نیز به سرعت در صف آلبوم‌های پرفروش روز قرار گیرد. طبیعی است که دو آلبوم بعدی این گیتاریست و خواننده اسطوره‌ای، یعنی آلبوم Axis: Bold as Love و آلبوم Electric Ladyland که به ترتیب در سال‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۶۸ انتشار یافتند نیز بسیار موفق بودند

البته خود هندریکس ظاهرا اهمیت چندانی به نظرات منتقدان نمی‌داد. او در یکی از مصاحبه‌هایی که اواخر دهه‌ی شصت میلادی در حین یکی از کنسرت‌هایش در آلمان با دویچه وله داشت، درباره‌ی اینکه آیا ارزشی برای نظرات منتقدان قائل است، گفته بود: «نه واقعا، برای اینکه اگر آنها از موسیقی من چیزی می‌فهمیدند، می‌توانستند آن را خود اجرا کنند. خوب است که مخاطبان هم این نکته را بالاخره متوجه شوند که قضاوت درباره موسیقی به خود آنها بستگی دارد. من خیلی بیشتر از منتقدان از موسیقی خود آگاهی دارم، چرا که خالق این موسیقی، خودم هستم.»



افشین طهماسبی درباره ویژگی‌های جیمی هندریکس می‌گوید: «هندریکس نابغه‌ای بود که به نظر من با نوابغ موسیقی چون باخ و بتهوون در یک صف قرار دارد. او قادر بود سه عنصر ریتم، تکنوازی گیتار و آواز را طوری با هم تنظیم کند و تکنیک‌های مختلف را طوری با هم ترکیب کند که اگر معمولا آدم بخواهد چنین کاری بکند، مجبور است دو سه تا گیتاریییست بیاورد تا از پس این کار بر آیند. از آن گذشته جیمی هندریکس صدای جدید و متفاوتی به گیتار و موسیقی راک بخشید.»

گیتار جاودان

جیمی هندریکس در طول همین چند سال فعالیت، هم ترکیب گروهش را عوض کرد و هم اسم گروهش را به Band of Gypsies تغییر داد. عنوان Band of Gypsies یا "گروه کولی‌ها" که هندریکس برای گروهش انتخاب کرده بود، آنقدرها هم بی‌ربط نبود، چرا که در زندگی اعضای گروه، به ویژه خود هندریکس، کوچ، گشت و گذار و اجرای برنامه‌های متعدد در نقاط مختلف دنیا حرف اول را می‌زد.



آخرین کنسرت جیمی هندریکس در روز ۶ سپتامبر ۱۹۷۰ در آلمان بود. حدود دو هفته بعد از این کنسرت بود که جیمی هندریکس در لندن در پی مصرف همزمان و بیش‌ازاندازه مشروبات الکلی و قرص‌های خواب‌آور، از دنیا رفت، اگر چه روح و صدای گیتار او همچنان زنده است.

شهرام احدی
تحریریه: علی امینی